Czym jest dyskryminacja?
 Polskie prawo zakazuje dyskryminacji. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że wszyscy jesteśmy równi wobec prawa i mamy prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Zakazana jest dyskryminacja w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Również prawo Unii Europejskiej, której Polska jest członkiem, nakłada obowiązek przestrzegania zasady równego traktowania. W kodeksie pracy znajdziemy wyraźny zakaz wszelkich form dyskryminacji w zatrudnieniu m.in. ze względu na wiek i płeć, ale także niepełnosprawność, pochodzenie etniczne oraz orientację seksualną. Ponadto, zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zakazane jest ogłaszanie dyskryminujących informacji o wolnych miejscach w zatrudnieniu. Poszukując pracowników nie można zatem formułować wymagań dyskryminujących kandydatów.
Dyskryminacja oznacza nierówne traktowanie prawnie nieusprawiedliwione i nieuzasadnione obiektywnymi przyczynami. Działanie takie stanowi naruszenie zasady równego traktowania i jest pogwałceniem podstawowych praw i wolności człowieka. Dyskryminacja może przejawiać się w różnoraki sposób.
Dyskryminacja bezpośrednia
Dyskryminacja bezpośrednia ma miejsce w przypadku, gdy osoba była, jest lub mogłaby być traktowana mniej korzystnie niż inne osoby znajdujące się w podobnej sytuacji z powodu np. płci lub wieku. Innymi słowy polega ona na różnicowaniu sytuacji jednych pracowników (lub kandydatów w procesie rekrutacji) w porównaniu z innymi ze względu na cechy prawnie chronione np. płeć lub wiek.
Przykłady:
Ogłoszenie w gazecie „Przyjmę do pracy młodą, do lat 25.”
Zatrudniona w firmie 55-letnia kobieta otrzymuje niższe wynagrodzenie niż wykonujący podobną pracę młodszy stażem kolega, co pracodawca tłumaczy większą dyspozycyjnością mężczyzny.
Dyskryminacja pośrednia
Dyskryminacja pośrednia ma miejsce wtedy, kiedy pozornie neutralny przepis lub działanie, w praktyce powoduje niekorzystną sytuację dla osoby lub pewnej grupy osób, w sytuacji, kiedy nie jest to prawnie i obiektywnie uzasadnione, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu nie są proporcjonalne i konieczne. Dyskryminacja pośrednia polega na tym, że z pozoru wszyscy traktowani są równo, jednak w praktyce okazuje się, że występują dysproporcje np. w zakresie warunków zatrudnienia na niekorzyść pracowników należących do grupy charakteryzującej się pewną cechą lub cechami, które nie są uzasadnione innymi obiektywnymi powodami.
Przykład:
Praktyka ustalania stawki wynagrodzenia osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy na niższym poziomie niż pracowników pełnoetatowych, kiedy osobami pracującymi na pół etatu są głównie kobiety lub osoby starsze.
Zachęcanie do dyskryminacji
Działanie polegające na zachęcaniu innej osoby do naruszenia zasady równego traktowania, które może przybierać różne formy: milczące przyzwolenie na dyskryminację, wydawanie poleceń, instrukcji, nakłanianie lub zmuszanie pracowników do określonego zachowania w stosunku do danej osoby, stosowanie wobec nich gróźb.
Przykład:
Polecenie wydane przez właściciela restauracji menedżerowi odpowiedzialnemu za rekrutację pracowników, by na stanowiska kelnerów przyjmował wyłącznie młodych mężczyzn.
Dyskryminacja wielokrotna
Dyskryminacja z więcej niż jednego powodu, np. nie tylko ze względu na wiek, ale również ze względu na płeć i niepełnosprawność.
Przykład:
Pracownikowi - starszej kobiecie i przy tym osobie niepełnosprawnej nie proponuje się szkoleń mających na celu podniesienie kwalifikacji ponieważ jej szef woli „inwestować” w młodych, w pełni sprawnych pracowników – mężczyzn. Przy innej okazji, kobieta ta zostaje wykluczona, ponieważ nie jest w stanie uczestniczyć w spotkaniach zespołu, które odbywają się w miejscu niedostępnym dla niej ze względu na jej niepełnosprawność.
Dyskryminacja przez asocjację
Działanie dotyczące osoby, która choć sama nie jest nosicielem cechy prawnie chronionej, to jednak ze względu na więź łączącą ją z taką osobą, doświadcza nierównego traktowania.
Przykład:
Szef nie zgadza się, aby pracownik – kobieta, opiekująca się niepełnosprawnym dzieckiem korzystała z elastycznego czasu pracy, podczas gdy w tej samej firmie pracownicy mający małe dzieci korzystają z tego typu ułatwień.
Molestowanie
Zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności, poniżenie lub upokorzenie pracownika.
Przykład:
Starsza kobieta jest przedmiotem nieustannych żartów, kpin i wyzwisk z powodu swojego podeszłego wieku.
Molestowanie seksualne
Każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności, poniżenie albo upokorzenie pracownika; na zachowanie to mogą się składać fizyczne, werbalne lub pozawerbalne elementy.
Przykład:
Dotykanie pracownika, opowiadanie w jej lub jego towarzystwie aluzyjnych dowcipów, niedwuznaczne gesty, spojrzenia.
Wszystkie wyżej wymienione zachowania można nazwać dyskryminującymi. Ofiarom dyskryminacji przysługuje ochrona prawna.
Katarzyna Wencel – prawniczka, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku oraz podyplomowych studiów w Kolegium Europejskim w Brugii, pracowniczka Ministerstwa Sprawiedliwości (specjalista ds. współpracy z organizacjami międzynarodowymi w zakresie praw człowieka), członkini Stowarzyszenia Interwencji Prawnej.
Wszystkie części tej serii:
- Dyskryminacja i jej przejawy, czyli kilka ważnych pojęć
Polskie prawo zakazuje dyskryminacji. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej stanowi, że wszyscy jesteśmy równi wobec prawa i mamy prawo do równego traktowania przez władze publiczne.
- Jak rozpoznać dyskryminację
Przepisy kodeksu pracy mówią, że pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Naruszeniem zasady równego traktowania w zatrudnieniu będzie różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracownika z jednej lub kilku przyczyn – cech prawnie chronionych
- Jak prawo chroni pracownika przed dyskryminacją
Pracownik, który czuje, że padł ofiarą dyskryminacji może wystąpić do sądu pracy z pozwem o odszkodowanie za dyskryminację. Może żądać odszkodowania za wyrządzone szkody materialne, jeśli takie miały miejsce oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę z tytułu nierównego traktowania.
- Polityka antydyskryminacyjna w miejscu pracy
Kodeks pracy nakłada na pracodawcę szereg obowiązków, począwszy od poszanowania godności i innych dóbr osobistych pracowników, poprzez zapewnienie im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, aż do przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy.
|
